Luchtvaartmaatschappijen zoals KLM misleiden ons om aan boord te stappen onder het mom van duurzaamheid. Hierdoor denken mensen dat ze met een gerust hart kunnen blijven vliegen en laten politici het na om effectief klimaatbeleid in te voeren. De luchtvaart blijft hierdoor groeien en wordt daardoor zelfs aangewakkerd. De misleiding van KLM en de bredere luchtvaartsector zorgt er dus voor dat de klimaatcrisis verergert. Met deze rechtszaak kunnen we een einde maken aan de misleiding van KLM.

Daarnaast is deze zaak ­­– als we winnen – baanbrekend in binnen- én buitenland: nog nooit is een luchtvaartmaatschappij door de rechter gedwongen om te stoppen met misleidende claims over duurzaam vliegen. Onze zaak kan daarom over de hele wereld een rimpeleffect veroorzaken: met een uitspraak van de rechter in de hand kunnen we een nieuwe norm stellen voor misleidende reclames in de luchtvaart, waar luchtvaartbedrijven rekening mee moeten houden. Andere groepen en organisaties zouden zich ook op de uitspraak kunnen beroepen. Daarnaast kunnen we mensen wereldwijd inspireren om ook in actie te komen tegen misleiding en voor echte, rechtvaardige klimaatoplossingen.

Onze advocaten zijn Frank Peters en Daniëlle Brouwer van bureau Brandeis. Zij zijn gespecialiseerd in collectieve acties, en hebben veel ervaring op het gebied van klimaatrecht.

Daarnaast is ClientEarth onze partner in deze zaak. Ook zij zijn advocaten, en gebruiken het recht om al het leven op aarde te beschermen. Zij zijn in veel landen betrokken bij baanbrekende rechtszaken over misleiding en greenwashing, zoals in Frankrijk tegen Total en in het Verenigd Koninkrijk tegen BP.

1. Wij willen dat KLM stopt met hun Fly Responsibly-campagne en soortgelijke groene marketing. Dit zijn alle advertenties waarmee KLM klanten probeert te overtuigen dat ze met gerust hart een ticket kunnen boeken.
2. Wij willen dat KLM stopt met beweren dat klimaatschade tenietgedaan kan worden door middel van ‘CO2-compensatie’. We moeten én de uitstoot zo snel mogelijk terugbrengen door minder te vliegen, én hebben bomen nodig om CO2 uit de lucht te halen: het een kan niet tegen het ander weggestreept worden.
3. We willen dat KLM hun misleidende uitingen rectificeert.
4. We willen dat er een heldere waarschuwingstekst op KLM’s website komt die duidelijk maakt wat de klimaatimpact van vliegen is.

Lees hier de dagvaarding met onze eisen die we op 6 juli 2022 bij de rechtbank Amsterdam indienden.

Op dinsdag 19 december buigt de rechter zich inhoudelijk over de zaak. Dan vindt de hoorzitting plaats, waar zowel KLM als Fossielvrij nogmaals hun standpunten kunnen toelichten. Waarschijnlijk volgt een aantal weken tot maanden daarna de uitspraak.

Bij winst: dan ligt er een rechterlijke uitspraak met een duidelijke boodschap aan KLM en andere luchtvaartbedrijven. Als de rechter ons gelijk geeft, zal KLM moeten stoppen met misleidende advertenties, en het eerlijke verhaal vertellen over de impact van de luchtvaart.

Bij verlies: allereerst gaan wij onze uiterste best doen om deze zaak niet te verliezen. Maar als dit toch gebeurt, is er de mogelijkheid in hoger beroep te gaan. Daarnaast zullen we blijven proberen ons doel te bereiken door ook op andere manieren druk te zetten op KLM en de politiek. Zo strijden wij samen met Reclame Fossielvrij en ClientEarth voor een verbod op fossiele reclames, zodat luchtvaartbedrijven helemaal niet meer kunnen adverteren voor vliegreizen.

Wij gaan naar de rechter in plaats van de Reclame Code Commissie, omdat we een bindende uitspraak willen. Als burger is het mogelijk om naar de Reclame Code Commissie te stappen, maar die geeft alleen niet-bindende aanbevelingen: een bedrijf is dus niet verplicht om zich aan de uitspraak te houden.

Ten tweede willen we dat er wordt gekeken naar de hele strekking van de reclames. De Reclame Code Commissie kijkt alleen naar specifieke uitingen en bewoordingen. Nu kan KLM doorgaan met misleidende reclames door slechts bepaalde woorden te vervangen, terwijl de boodschap hetzelfde blijft.

Zo heeft de Reclame Code Commissie in 2022 de klagers Eric Stam en anderen in het gelijk gesteld, met de uitspraak dat KLM misleidt door hun vluchten CO2-neutraal of CO2-Zero te noemen. De commissie heeft KLM geadviseerd om dit niet meer te doen. Maar hoewel KLM nu niet meer mag zeggen dat vliegen CO2-neutraal is, blijft het bedrijf zeggen dat een consument de uitstoot van diens aandeel van een vlucht kan compenseren. Ondanks het oordeel van de Reclame Code Commissie stopt de misleiding over CO2-compensatie dus niet.

Wij hebben een duidelijk oordeel nodig van de rechter – waar KLM zich aan moet houden – in plaats van dat we steeds achteraf, nadat de misleiding al heeft plaatsgevonden, naar de Reclame Code Commissie moeten voor kleine tekstwijzigingen. We hebben simpelweg niet de tijd om er een kat-en-muis-spel van te maken: de urgentie van de klimaatcrisis is daar te groot voor.

Als er een uitspraak van de rechter ligt, zullen bovendien ook andere luchtvaartmaatschappijen hier rekening mee moeten houden. En doen ze dit niet? Dan helpt een uitspraak van de rechter andere groepen – in binnen- en buitenland – om ook die misleiding aan te vechten.

1. Teken en deel de petitie. Als duizenden mensen onze zaak steunen, kunnen we laten zien dat er veel draagvlak is voor onze zaak, en bouwen we een sterke beweging die strijdt tegen misleiding door de luchtvaart.
2. Doneer om ons werk mogelijk te maken. Met jouw steun kunnen we tegenwicht bieden aan KLM’s misleidende marketing en lobby, en zorgen we dat iedereen het eerlijke verhaal over de luchtvaart hoort.
3. Doe mee met online en offline acties. Meld je aan voor email-updates, dan houden wij je op de hoogte over hoe je mee kunt doen.

We worden gesteund door grote en kleine donateurs om deze procedure mogelijk te maken. 

Wil jij de campagne versterken? Met jouw donatie kunnen we online en offline acties organiseren, en communicatiematerialen ontwikkelen. Doneren kan hier.

Wij nemen nooit geld aan van partijen waarvan we weten dat die niet onafhankelijk zijn van de partij(en) waartegen we procederen – en nu dus ook niet.

We komen graag met je in contact! Stuur ons een mailtje op info@fossielvrij.nl

We moeten snel onze uitstoot en het gebruik van fossiele brandstoffen verminderen om een klimaatcatastrofe te voorkomen. De luchtvaart is grootgebruiker van fossiele brandstoffen en verantwoordelijk voor voor maar liefst 7 procent van de Nederlandse uitstoot. Terwijl we al tientallen jaren weten dat we de klimaatcrisis moeten aanpakken, heeft de luchtvaart hun uitstoot niet weten terug te dringen. In plaats daarvan groeit de klimaatimpact van de luchtvaart juist steeds maar verder.

KLM beweert in reclames dat we “samen op weg zijn naar duurzamere luchtvaart”. Dit suggereert dat het in de komende decennia mogelijk gaat zijn om duurzaam te vliegen, en zo worden we verleid om met een gerust hart aan boord te stappen. Maar de oplossingen die KLM noemt om duurzaam te vliegen zijn nog niet voorhanden of gewoon niet haalbaar:

• Biobrandstoffen zijn niet op te schalen;
• Er is volstrekt onvoldoende hernieuwbare energie beschikbaar om met synthetische brandstoffen of op waterstof te vliegen;
• Het is technisch niet mogelijk om met grote aantallen mensen lange stukken elektrisch te vliegen.

Daarbij zijn er nog weinig oplossingen voor de overige schadelijke klimaateffecten die door de luchtvaart worden veroorzaakt, zoals stikstofoxiden en condensatiestrepen door waterdamp en de vorming van hoge wolken. Dit zijn de zogenaamde niet-CO2-effecten. Onderzoekers schatten in dat deze overige effecten ongeveer drie keer meer het klimaat opwarmen dan de CO2-uitstoot. Maar luchtvaartmaatschappijen rekenen deze niet-CO2-effecten nog niet eens mee.

Geen enkele ‘oplossing’ of nieuwe technologie kan de luchtvaart op tijd binnen de grenzen van het klimaat brengen – zelfs als ze allemaal tegelijkertijd worden ingezet. De enige manier waarop de luchtvaart de uitstoot op het benodigde tempo kan terugbrengen, is door minder te vliegen. Maar KLM en de luchtvaartsector blijven juist inzetten op groei.

Nee, niet in de nabije toekomst, en niet voor de schaal en afstanden waarop we nu vliegen. Alternatieve brandstoffen, nieuwe vliegtuigmodellen, waterstof- en elektrische vliegtuigen zijn leuke marketingfoefjes. Maar ze maken vliegen niet duurzaam. Lees hier verder over waarom de ‘oplossingen’ die KLM aandraagt niet werken.

Wellicht dat er op de lange termijn nieuwe technieken worden ontwikkeld om wel duurzaam te vliegen of dat er een wereld komt waar hernieuwbare energie volop beschikbaar is, maar dat is te laat om een leefbare toekomst veilig te stellen volgens de klimaatwetenschap.

We moeten nu onze uitstoot ver terugbrengen om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. Daarom misleidt KLM ons met de suggestie dat we onderweg zijn naar duurzame luchtvaart – dat is nu nog niet het geval, en het is zeer onzeker of dat ooit zo gaat zijn. Voor het klimaat is het nu of nooit.

KLM beschouwt energie-efficiëntie (zoals nieuwe vliegtuigen met zuinigere motoren) verbeteren als belangrijk onderdeel om duurzaam te worden, maar dit levert maar een kleine besparing van CO2-uitstoot op.

Bovendien worden de kleine besparingen tenietgedaan door de constante groei van de luchtvaart, en KLM en de luchtvaartindustrie zijn van plan verder te blijven groeien. De uitstoot per passagier gaat dan wel iets naar beneden, maar de totale uitstoot kan zelfs toenemen als meer mensen gaan vliegen. Daarom is het alsnog nodig om minder te vliegen.

KLM biedt klanten de mogelijkheid tot vrijwillige “CO2-compensatie” aan. Daarmee koopt KLM certificaten van bomen die in Panama in het verleden zijn aangeplant. Deze bomen zouden CO2 opnemen, en daarmee de “impact van de vlucht kunnen reduceren”.

CO2-compensatie suggereert dat het mogelijk is om CO2-processen tegen elkaar weg te strepen: de uitstoot die met zekerheid plaatsvindt door vliegen, en de onzekere opname van broeikasgassen door bomen. Maar die veronderstelde gelijkwaardigheid of ‘equivalentie’ is fictie. Bossen kunnen immers afbranden of worden aangetast door klimaatverandering waardoor ze minder of zelfs geen CO2 kunnen opnemen. Niemand kan garanderen dat CO2-compensatie voor honderden jaren CO2 uit de lucht haalt, terwijl we wel zeker weten dat de broeikasgassen van vliegen voor honderden – zo niet duizenden jaren – in de atmosfeer komen en schade toebrengen.

Met de CO2-compensatie-claim misleidt KLM ons dat bomen planten in plaats kan komen van vermindering van onze uitstoot, terwijl dit niet in lijn is met wat de klimaatwetenschap zegt dat nodig is. Op dit moment maken we in een sneltreinvaart het overgebleven koolstofbudget of carbon budget op ­– de uitstoot die nog mogelijk is om de temperatuur tot 1.5 graad te beperken en dus gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. We koersen af op meer dan 3 graden opwarming aan het eind van de eeuw. We moeten én bomen planten om CO2 op te nemen én zoveel mogelijk uitstoot verminderen, het is niet een kwestie van of-of.

Tot slot erkent KLM bij CO2-compensatie niet dat vliegen ook op andere manieren voor uitstoot en opwarming zorgt, door bijvoorbeeld wolkvorming en waterdamp. KLM zegt hierover: “Er is nog geen wetenschappelijke consensus over hoe groot het effect naast CO2 precies is. Daarom nemen wij het niet mee.” Maar we weten dat niet-CO2-effecten veel groter zijn dan slechts de CO2-effecten, en de impact op het klimaat is er daarom uiteraard wel.

CO2-compensatie compenseert niet voor de klimaatschade die een vliegreis veroorzaakt, maar er zijn meer problemen met deze programma’s.

Zo vinden herbebossingsprojecten en bosbeschermingsprojecten vaak plaats in het Globale Zuiden, omdat het daar goedkoper is om zulke projecten uit te voeren. Dit leidt er vaak toe dat inheemse gemeenschappen – die al eeuwen het bos op de manier van hun voorouders beheren – van hun land gejaagd worden. Veel inheemse groepen noemen compensatieprogramma’s dan ook klimaatkolonialisme.

1% van de mensen die vliegt veroorzaakt 50% van de totale uitstoot van de luchtvaart. Het is niet rechtvaardig dat voor het vele vliegen van rijke mensen, gemeenschappen in het Globale Zuiden opgezadeld worden met de lasten.

KLM pleit in mediaoptredens en in het eigen jaarverslag voor ‘gematigde groei’, en beweert dat het groei nodig heeft om te kunnen verduurzamen. Anders, zegt KLM, zou het bedrijf verduurzaming niet kunnen betalen. KLM neemt zelfs de lead in een rechtszaak die 19 luchtvaartmaatschappijen tegen de Nederlandse staat zijn begonnen, om de krimp van Schiphol te voorkomen. KLM heeft in hoger beroep de zaak verloren, maar gaat nu in cassatie. 

Voor luchtvaartmaatschappijen is krimp een nachtmerrie: de gehele luchtvaartsector heeft altijd ingezet op groei. De internationale organisatie voor samenwerkende luchtvaartmaatschappijen, IATA, gaat ervan uit dat de luchtvaart tot 2037 met gemiddeld 3,5% per jaar gaat groeien, waardoor het aantal passagiers tegen die tijd zelfs verdubbelt. Door deze groei worden de voordelen die worden bereikt met efficiënter vliegen tenietgedaan.

KLM benadrukt dat het geleidelijk aan de uitstoot per passagier verlaagt. Zo wil het bedrijf de uitstoot per passagier in 2030 terugbrengen met 30% vergeleken met 2019 – ‘relatieve’ uitstoot dus. Maar dit is uiteindelijk niet waar het om gaat: de aarde verhit door absolute uitstoot, en die moet naar beneden. In deze grafiek zie je de absolute CO2-uitstoot van KLM terug. Alleen de coronacrisis heeft de CO2-uitstoot weten te verminderen. Nu KLM weer meer vliegt, neemt ook KLM’s absolute uitstoot weer toe.

KLM profileert zich als leider op het gebied van duurzaam vliegen, maar gebruikt felle lobby-technieken om klimaatbeleid tegen te gaan. Ook voert het een rechtsstaat tegen de Nederlandse staat, om de krimp van Schiphol te voorkomen. Het doel? Blijven groeien, terwijl daardoor juist de uitstoot hoog blijft.

KLM lobbyt tegen het heffen van belasting op kerosine en vliegtickets.  Ook werkt KLM het plan tegen om de luchtvaart binnen het Europees systeem voor emissiehandel (ETS) te brengen – een CO2-prijs voor de luchtvaart. Ze pleiten in plaats daarvan voor het alternatieve, en veel ‘softere’ CORSIA-compensatiesysteem, wat ze op hun beurt ook weer minder streng willen maken.

Van alle luchtvaartmaatschappijen geeft Air France-KLM het allermeeste uit aan lobby in Brussel en andere plekken, met ongeveer 1 miljoen euro in 2019-2020.

Vliegen is de snelste manier om de aarde te verhitten. Alle (noodzakelijke) stappen die de luchtvaart kan en moet zetten, zijn niet in staat om te voorkomen dat de luchtvaart bijdraagt aan gevaarlijke klimaatverandering. Het is daarom essentieel dat het aantal vluchten wordt teruggebracht, op korte termijn.

Wij vinden dat KLM deze boodschap eerlijk naar buiten moet brengen en (potentiële) klanten niet meer mag misleiden. Zoals VN secretaris-generaal Guterres zegt: “You cannot claim to be green while your plans and projects undermine the 2050 net-zero target and ignore the major emissions cuts that must occur this decade.”

De overheid moet structurele maatregelen nemen om het aantal vluchten te verminderen. Daarom pleiten wij voor een verbod op fossiele reclames, zoals die van KLM. Daarmee kunnen we voorkomen dat luchtvaartmaatschappijen klanten misleiden en klimaatactie vertragen, terwijl ze ondertussen een klimaatcatastrofe blijven aanwakkeren. Tot dat verbod er is, zullen we KLM en andere misleidende luchtvaartmaatschappijen voor de rechter moeten brengen om te zorgen dat ze ons niet langer misleiden.

Fossiele reclames zijn reclames van de fossiele industrie, van luchtvaartmaatschappijen, voor reizen per cruise of vliegtuig, en voor auto’s, motors en brommers op fossiele brandstoffen.

Deze reclames zijn een obstakel in de transitie, omdat ze fossiele producten en de fossiele industrie promoten en de broeikasgasuitstoot opjagen in een tijd dat we die heel hard moeten verminderen. Fossiele reclame houdt midden in de klimaatcrisis de benodigde gedragsverandering tegen. Vliegen blijft normaal zo lang luchtvaartmaatschappijen mensen mogen blijven aanmoedigen om te vliegen en valselijk mogen beweren dat de luchtvaart op weg is naar een duurzame toekomst.

We kunnen niet voor elke reclame naar de Reclame Code Commissie of de rechter stappen – dan blijven we achter de feiten aanlopen. We hebben een structurele oplossing nodig die de beïnvloeding door fossiele reclames helemaal wegneemt: een wettelijk verbod op fossiele reclame. Zo’n reclameverbod geldt al langer voor die andere schadelijke verleidende en misleidende industrie: de tabaksindustrie. Een verbod op fossiele reclame is een gemakkelijke en snel in te voeren maatregel die de klimaattransitie zal versnellen en burgers geen geld kost.

Zonder de invloed van fossiele reclames komt ruimte voor het eerlijke verhaal: dat we zo snel mogelijk fossiele brandstoffen moeten afbouwen om zo een klimaatcatastrofe te voorkomen. Ook dringen we daarmee gezondheidsschade door luchtvervuiling en milieuschade door stikstof terug. 

Op de website van Reclame Fossielvrij kun je meer lezen over een verbod op fossiele reclame.